Orhan Yalçın Gültekin

En sevdiğim oyunculardan biri olan Paul Newman üzerine bir saygı duruşunda bulunayım.

En beğendiğim filmlerini verdiğim önem sırasına göre değil de tarihlerine göre sıralarsam: “Somebody Up There Likes Me” (1956) [Yukarda Biri Beni Seviyor], Cat on a Hot Tin Roof (1958) [Kızgın Damdaki Kedi], Paris Blues (1961), Cool Hand Luke (1967), Butch Cassidy and the Sundance Kid (1969)… En sevdiğim erken dönem ve erken olgunluk dönemi filmlerinden. Olgunluk dönemi filmlerine ise 26 Ocak’ta değineceğim (demiştim de değinemedim).

Somebody Up There Likes Me (1956) [Yukarda Biri Beni Seviyor]
Oyuncular: Paul Newman, Pier Angeli, Everett Sloane…

Suç kariyerinde emin adımlarla ilerlerken yakalanıp içeri tıkılan bir adamın boksta bir fırsat yakalayışı ve bunu değerlendirmeye çalışışı üzerine olağanüstü bir çalışma…

Ağzı-burnu dağılmş, gözkapakları düşmüş Paul amcam, o haliyle bile dönemin kadınlarını hayran bırakmış… (Valla, annem, teyzem ve bütün arkadaşlarından böyle öğrendim… yalan yok!)
imdb

Cat on a Hot Tin Roof (1958) [Kızgın Damdaki Kedi]
Oyuncular: Elizabeth Taylor, Paul Newman, Burl Ives…

Filmi seyredin, eminim hakvereceksiniz: Elizabeth teyze hiç bu kadar güzel olmamıştı (Kleopatra’da bile). Paul amca muhteşemdi ama Burl dede (eleştirmenler de öyle değerlendirdiler) hepsini silip süpürmüştü. Kitapta Paul amcanın canlandırdığı karakterde (Brick Pollitt) gizli edilgen eşcinsel çizgiler varmış; filmde Paul amcanın karizması çizilmesin diye yumuşatılmış; psikolojik sebeplerle “iktidarsız” bir adama dönüştürülmüş; bu yüzden senaristler ve yönetmen ciddi eleştiriler almıştı.

Baskın baba odaklı aile-içi ilişki ve çelişkiler üzerine olağanüstü bir film…
imdb

Paris Blues (1961)
Oyuncular: Paul Newman, Joanne Woodward, Sidney Poitier, Louis Armstrong, Diahann Carroll…

Paul Newman ve Joanne Woodward’dan oyunculuk gösterisi… Joanne teyze pek tuttuğum biri değildir ama bu filmde gerçekten de çok iyiydi.

Gerçi o yıllarda bir beyaz ile siyahın arkadaş olması önemliydi; Paul amcam ile Sidney dayım; Joanne teyze ile Diahann halam çok yakın arkadaş… Bir tür kankaydılar. Ama filmde tersten bir ırkçılık vardı. İlk karşılaştıklarında Paul amcam, Diahann halaya asılır gibi olur ama renkleri farklıdır ya… Sonrasında Paul amcam Joanne teyze, Sidney dayım da Diahann hala ile eşleşirler…

Filmin cabası da Louis Armstrong’un “blues” gösterisi…
imdb

Cool Hand Luke (1967)
Oyuncular: Paul Newman, George Kennedy…

Paul Newman, her zamanki gibi olağanüstü… George Kennedy de onunla yarışıyor. Bir tür Gandhi tavrı yüceltmesi… Hapse düşen Paul amca aykırı bir insandır (her zamanki gibi). Beyaz dev George dayı ile bir kavga sahnesi var ki dillere destan… Aslında kavga filan olmuyor, çünkü George dayı, evire çevire dövüyor Paul amcamı… Ama Paul amca her yere yıkılışından sonra ayağa kalkıyor, ağzı burnu… bütün suratı dağılmış vaziyette… ve o müthiş replik dökülüyor ağzından: “Beni yenebilmek için öldürmen gerek.” George dayı, tek fiske yemeden pes eder.

Bir de yol çalışması vardır… Bütün mahkumları götürürler… İrili ufaklı taş ve kayaları bir yerden bir yere taşıyacaklardır. Maksat boş zaman değerlensin. Herkes uyuşuk uyuşuk “çalışırken”, Paul amcam, müthiş bir performansla çalışmaktadır. Bütün mahkumlar ona uyar ve o günkü işin tamamını öğlene kadar bitirirler. Gardiyanlar mecburen bunları alıp geri götürürler.

Ben bunu askerde – İskenderun’da – denedim. Kazaen yemek hazırlama ekibine soktular. Ben de aynı hızla çalışmaya başladım. Herkes bana uydu. Hakikaten biz de erkenden bitirdik. Ne ki bizimkiler filmi seyretmemiş… Ertesi günün kabaklarını, domateslerini de yığdılar önümüze. Mahfolduk netekim.
imdb

Butch Cassidy and the Sundance Kid (1969)
Oyuncular: Paul Newman, Robert Redford, Katharine Ross

Katharine teyzenin olağan güzelliğiyle desteklenen müthiş bir düet, Paul ve Robert amcalardan. [Sonrasında birlikte bir film daha çevirdiler: The Sting (1973).] Karl ve Frederick dedemlerin dostluğuna benzer bir dostluk örneği… Mohikanların değil ama kovboyların sonuncularının gelişen kapitalizm karşısındaki beyhude direnişinin efsanevi anlatımı.

Sam amca da iyi yönetmiş ama, hakkını teslim etmek gerekir. Ben -yanlış anımsamıyorsam- 8 kez filan seyrettim filmi. Hele o finali var ya…
imdb