Derleyen: Orhan Yalçın Gültekin

Şavşat Barı, genellikle türküsü söylenerek oynanan diğer bar türlerinden üç ayak, ağır bar gibi isimler altında toplanıp oynanan bir oyundur.

Oyunun bulgusu ise, çok eski tarihlere dayalı bir aşk öyküsüdür. İki genç arasında büyük bir aşk başlar. Bu karasevdayı bilmeyen kalmaz. Birçok insan, bu gençler için nağmeler yapıp türküler söylerler.

Artık kızı istemenin zamanı gelmiştir. Genç oğlan, kızı istetir; ancak, kız babasının kesin rızası olmaz. Herşeye rağmen geri çevirir. Kızını bir başkasına (beşik kertmesi) sözlemiştir.

Bahar ayları gelince köylerden, yaylalardan göç başlar. Bu göçler halk arasında büyük eğlencelerle tertiplenir; bunlar da yer yer isimlendirilir. Bu mevkideki ismi ise (Vargoda) yayık yaylamak, yayla zamanı eğlenceleri olarak bilinir.

İşte bu tarihlerde, genç oğlan, sevdiği kızın verileceği genci vurur ve köyden kaçar. Köy halkının yaylaya çıkmasını bekler ve o gün gelir.

Köy halkı, binbir eğlence masalıyla göçe koyulur. Uzunca bir yol aldıktan sonra, ilk konaklayacakları mevkiye gelirler. O düzlüğün, yani mevkinin ismi Vaket’tir.

Köy halkı burada eğlenmeye başlar. Davullar, zurnalar çalınır; türküler söylenir; oynanır; koçlar kesilir; kebaplar vurulur; yiyilip içilir.

Genç oğlan, sevdiği kızın da orada olacağını bildiğinden, bunu takip eder. Genç oğlan, halkın arasına gelir; uzaktan sevdiği kızı gözler, kız da sevdiğini görür ama, bir türlü yaklaşamazlar. Bakışıp hasret giderirler.

O arada genç kız, bir de ne görsün, karşıdan iki jandarma geliyor; sevdiğini götürecekleri genç kızın içine doğuyor. Genç kız, acılar ve üzüntüler içerisinde ağlayarak sevdiğini uyarma amacıyla bu türküyü yakıyor.

Daha sonra bu öyküyü yaşayanlar, gençlere atfen ve hatırlamak, yaşatmak maksadıyla halk arasında türküsü söylenmek üzre oyuna dökmüşlerdir. Oyun, halk arasında sıkça oynanan bir oyundur. Belli bir sayı sınırı yoktur; kız-erkek genelde karma olarak oynanır. Oyun, çizgi ile başlayıp yarım daire sağ yay üzerinde oynanır.

Artvin Şavşat’ın bir köyü olan Vaket aynı zamanda türküye ve bara adını veren yerdir. Ancak türkü ve oyun, Şavşat Barı olarak bilinir. Aslında üç bölümden oluşan bu bar, TRT arşivine Bitlis türküsü (daha sonra Artvin türküsü – OYG’nin notu) ve yalnızca bir bölüm olarak aktarılır.

(Kaynak: Artvin Folklor Derneği)

68 Kuşağı ve Çift Jandarma

1967 yılında bir ODTÜ kafilesi, Muş’un Korkut ilçesine varır. Amaç, 1966 Varto depremzedeleri için ODTÜ’nün 10 ev yaptığı Korkut ilçesine bir ilkokul yapmaktır. Kafilede staj öğretim üyesi Teoman Aktüre , asistan Halis Aydıntaçbaş ile aralarında Sinan Cemgil, Arif Sentek, Ali Balamir, Umur Taluğ ve Cengiz Aydın’ın da bulundugu yaklaşık otuz öğrenci vardir. Kafile, staj boyunca Korkut İlçesi Yatılı Bölge Okulu’nda konaklar. Muş’un yakın köyleri gezilir. Gezilen köylerde halk kültürü üzerine çalışmalar yapılır. Burada öğrenilen, ”Çift jandarma geliyor kaymakam konağından, fiske vursan kan damlar o yarin yanağından” diye başlayan türkü, öğrenciler arasında çok söylenen bir türkü olur. Kafilede bulunan öğrenciler, inşaatın her aşamasında severek isteyerek çalışır ve sekiz hafta içinde okulu bitirir.
(Kaynak: Turhan Feyizoğlu :: Nurhak’ta Bir Şafak Vakti)
***

Sözler

Türkünün sözleri kaynaklara ve/veya söyleyene göre değişiklik göstermektedir. rastlayabildiklerimizi derleyip aşağıda sunuyoruz.

Kaynak 1: Artvin Folklor Derneği
Çift candarma geliyor (Vaket)

Çift candarma geliyor da
Kaymakam konağından
Al candarma vur beni de
O yarin sevabından

Haydi yarim ninanay da
Ninanay aslan yarim
Haydi canım haydi malım
Gel benim şeker yarim

Cebi dolu paketi de
Giyme yeşil çaketi
Yar allahın seversen de
Gel dolanak vaket’i

Haydi yarim ninanay da
ninanay aslan yarim
haydi canım haydi malım
gel benim şeker yarim

Karşıda hozan tarla da
parla sevdiğim parla
yakına gelemesen de
uzaktan mendil salla

Haydi yarim ninanay da
ninanay aslan yarim
haydi canım haydi malım
gel benim şeker yarim

Zeytin yaprağı yeşil de
dibinde kahve pişir
benden sana yar olmaz da
git aklın başan devşir

Haydi yarim ninanay da
ninanay aslan yarim
haydi canım haydi malım
gel benim şeker yarim

Dağlarda kar sesi var da
tavlada zar sesi var
kurban olam vaket’e de
içinde yar sesi var

Haydi yarim ninanay da
ninanay aslan yarim
haydi canım haydi malım
gel benim şeker yarim

Kaynak 2: Muazzez Turing – TRT
Çift candarma geliyor

Çift candarma geliyor (loy)
kaymakam konağından
fiske vursam (loy) kan damlar
gırmızı yanağından

Haydi malım, haydi canım
şinanay aslan yarim

Zeytin yaprağı yeşil (ley)
altında gayfe bişür
benden sana yar olmaz (ley)
get aklın başan devşir

Haydi malım, haydi canım
şinanay aslan yarim

Kaynak 3: Zülfü Livaneli
Çift Jandarma

Çift jandarma geliyor da
kaymakam konağından
al jandarma vur beni de
o yarin sevabından

Haydi yarim ninanay da
ninanay aslan yarim
haydi canım haydi malım
gel benim aslan yarim

Zeytin yaprağı yeşil de
dibinde kahve pişir
benden sana yar olmaz da
git aklın başan devşir

Haydi yarim ninanay da
ninanay aslan yarim
haydi canım haydi malım
gel benim aslan yarim

Dağlarda kar sesi var da
tavlada zar sesi var
kurban olam vaket’e de
içinde yar sesi var

Haydi yarim ninanay da
ninanay aslan yarim
haydi canım haydi malım
gel benim aslan yarim

Kaynak 4: Yavuz Bingöl
Çift Jandarma

Çift jandarma geliyor lo
kaymakam konağından
fiske vursan kan damlar o
kırmızı yanağından

Haydi malım haydi canım
şinanay aslan yarim
haydi malım haydi canım
şinanay aslan yarim

Zeytin yaprağı yeşil lo
altında kahve pişir
benden sana yar olmaz oy
git aklın başa devşir

Haydi malım haydi canım
şinanay aslan yarim
haydi malım haydi canım
şinanay aslan yarim

Kaynak 5: Kâzım Koyuncu
Dağlarda Kar Sesi Var

Dağlarda kar sesi var lo
tavlada zar sesi var
kurban olam şavşat’a da
içinde yar sesi var

Haydi hanım haydi canım
şinanay aslan yarim
haydi hanım haydi canım
şinanay şirin yarim

Zeytin yaprağı yeşil lo
dibinde kayfe fişir
benden sana yar olmaz lo
aklını başa devşir

Haydi hanım haydi canım
şinanay aslan yarim
haydi hanım haydi canım
şinanay şirin yarim

Videolar

* Arif Sağ ve Ahmet Kaya :: Çift Jandarma
* Ayten Gören ve Adem Tüke :: Dağlarda kar sesi var
* Kâzım Koyuncu :: Dağlarda kar sesi var
* Latif Salihoğlu :: Çift Jandarma
* Mehmet Yılmaz :: Çift Jandarma