Orhan Yalçın Gültekin

“Sakın korkmayın, altı üstü Yemen’de bir mezuniyet töreni” uyarısıyla gelen fotoğrafa dikkatle baktım, baktım ve herhangi bir not olmadığı için şöyle bir düşündüm…

Fotoğrafı enternette dolaşıma sokanlar muhtemelen ‘mezuniyet kıyafeti’ne değil de altındaki ‘olağan’ kıyafete takık. Çarşaflı kızlar ne kadar da çağdışı bir görünüm sergiliyorlar! Aman dikkat edin, biz de böyle olmayalım! (Oysa bu görüntü niye bir İslam modernleşmesinin belirtisi olmasın?)

Peki o ‘mezuniyet kıyafeti’ne itiraz yok mu?

Bir zamanlar, erkekler takım elbise giyer, ütülü-kolalı gömleklerine kravat takar; kızlarsa en güzel kıyafetlerini giyer, makyajlarını yapar, öyle çıkarlardı mezuniyet törenlerine.

Sonra ne olduysa oldu, ruhban cübbesi üzerine kardinal ve papazlardan alınmış kep takılır oldu, Batı’ya öykünerek…

Cübbenin üstünde sarık kullanılsaydı modern görülmeyip kabul edilmeyecekti de kep kullanılınca itiraz edilmedi.

Cübbe, ruhban-ulema sınıfının giysisi olagelmiştir.

Osmanlıda kafaya sarık takılırdı. Roma Katolik Kilisesindeki kardinal ve papazlar ise biretta denilen dört köşe başlık (yani kep) takarlardı.

Cübbe ve kepin kaynağı ile ilgili rivayetler muhtelif. Bir sava göre kaynak, Keltik ruhbanları olan Druidlermiş. Bu Druidler, sihirbaz ve büyücü oldukları gibi bilimadamıymışlar da… Bu ruhban sınıfı, öğretmenlik, hakimlik ve krallara danışmanlık yaparmış. Druidler cüppe giyer ve kukuleta biçiminde başlık takarlarmış. Bugünkü profesörlerin de rütbe göstermek için cübbelerine takılan başlık şeklindeki parça da buradan gelirmiş.

***

İbrahim geleneğindeki dinler (semavi denilenler) ruhban sınıfı içermezlerdi; bu yüzden özel ruhban-ulema kıyafeti mevcut değildi. Bu dinler ‘dünyevileştikçe’ yani genişlemeye başladıkça “pagan ruhban” örgütlenmelerle birleştiler ve onların ruhban örgütlenmelerine de dayanarak kendi ruhban sınıf ve tabakalarını oluşturdular. Bunu yaparken de onların (Kur’an’da denildiği gibi “ataların dini”nin) örf ve adetlerini de aldılar. Cübbe ve kep de bunun bir ürünü olsa gerek…

***

İlle bir şey takılacaksa başa, kendi bilgi derecesini dinsel köklerine göre tanımlamak isteyenler, kendi dinlerinin ruhban-ulema sınıfının giysilerini alsınlar… Müslümanlar sarık, Hıristiyanlar kep, Museviler “kippa” taksın.

Cumhuriyet çocuklarına ise cüppeyi de, sarığı da, kepi de, kippayı da çöpe atmak yaraşır.

14 Mart 2008