Orhan Yalçın Gültekin

Amerika Birleşik Devletleri’nin New York şehrinde, 8 Mart 1857’de tekstil ve giyim işçisi kadınlar, bir protesto düzenlediler. İnsanlık dışı çalışma koşulları ile düşük ücretlere karşı savaşıyorlardı. Saldırıya geçen polis protestocuları dağıttı.

Kadınlar, bu polis saldırısına iki yıl sonra, yine Mart’ta, ilk işçi sendikalarını kurarak yanıt verdiler. Kendilerini korumak ve işyerlerinde kimi temel hakları elde etmek istiyorlardı.

New York’ta 8 Mart 1908’de yürüyüşe geçen 15,000 kadın ise çalışma saatlerinin azaltılmasını, daha iyi ücret, oy hakkı ve çocuk emeğinin kullanılmasına son verilmesini istiyorlardı. “Ekmek ve güller” diyorlardı… “ekmek”, ekonomik güvenceyi; “güller” ise daha iyi bir yaşamı simgeliyordu.

Amerika Sosyalist Partisi, aynı yılın Mayıs ayında aldığı bir kararla her yılın Şubat ayının son pazar gününün “Ulusal Kadınlar Günü” olarak kutlanmasını öneriyordu. Amerika Sosyalist Partisi’nin duyurusunu izleyen ilk kutlama 28 Şubat 1909’da yapılacaktı.

Kopenhag, Danimarka’da 1910 yılında yapılan Sosyalist Enternasyonal konferansında Alman sosyalisti Clara Zetkin Amerika Birleşik Devletleri’ndeki tekstil işçileri grevini simgeleştirecek bir uluslararası kadınlar günü belirlenmesini önerdi. Finlandiya meclisinin çiçeği burnunda üç kadın vekilinin de içinde yer aldığı 17 ülkeden 100 kadın, Zetkin’in önerisini büyük bir memnuniyetle sahiplendi. Kadınlar günü, oy kullanma hakkını da içeren kadın hakları hareketini onurlandırmak üzere karara bağlandı.

“In agreement with the class conscious, political and trade union organisations of the proletariat of their respective countries, the socialist women of all countries will hold each year a women’s day, whose foremost purpose must be to aid the attainment of women’s suffrage.”

“Bütün ülkelerin sosyalist kadınları, ilgili ülkelerdeki proleteryanın sınıf bilinçli, siyasal ve sendikal örgütleriyle anlaşma içinde, her yıl, önde gelen amacı kadınların oy hakkına ulaşmasına yardım etmek olan bir kadınlar günü düzenleyecektir.”

Henüz değişken olmayan bir tarih belirlenmemişti. İlk uluslararası kutlama 1911 yılının 19 Martında Avusturya, Danimarka, Almanya ve İsviçre’de yapıldı. O gün, bir milyonu aşkın kadın ve erkek, oy kullanma hakkı ve devlet memuru olma hakkı talebiyle birlikte çalışma hakkı ve iş yaşamında ayrımcılığa karşı sokakları doldurdu.

Bir haftadan daha kısa bir süre sonra ise o meşum “olay” oldu. Yine ABD’de, bu kez Mart ayının 25’inde, çoğu İtalyan ve Yahudi göçmeni 140 genç işçi kız, güvenlik önlemleri bulunmayan Triangle Shirtwaist Company’de çıkan bir yangında yaşamlarını yitirdi. İki kadın sendikasının olaya gösterdiği tepki 100.000’in üzerinde insanı bir araya getirdi. Bu acı olay kadınlar gününün canlı tutulmasının itici güçlerinden biri oldu.

1. Dünya Savaşında Rus kadınları, genel barış hareketinin bir parçası olarak ilk uluslararası kadınlar gününü kutladıklarında 1913 yılı Şubat ayının son pazar günüydü. Bir yıl sonra ise Avrupa’nın her yerinde kadınlar, ya savaş karşıtı gösterilerle ya da kız kardeşleriyle dayanışmalarını belirtmek için kutladılar kadınlar gününü.

Yine Rus kadınları, bu kez iki milyon Rus askerinin ölümü üzerine, yine Şubat ayının son pazar günü ama 4 yıl sonra greve gittiler. Siyasi önderlerin karşı çıkmasına karşın kadınlar geri adım atmadı. Sonunda Çar, 8 Mart 1917’de kadınlara oy hakkını tanımak zorunda kaldı.

O günlerle birlikte Uluslararası Kadınlar Günü, gelişmiş ve gelişmekte olan ülke kadınlarını küresel düzeyde yeni bir yönelime soktu.

Uluslararası Kadınlar Günü bağlamında kararlaştırıcı adım Kasım 1977’de atıldı. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, bir Birleşmiş Milletler Kadın Hakları ve Uluslararası Barış Günü kararı aldı. O günden bugüne Kadınlar Günü “yasaksız” olarak kutlanır oldu.

08 Mart 2008