Server Tanilli

Önsöz 1

Üniversite ve yüksek okullarda ders verenler, öğrencilerin liselerden nasıl bir “kültür açığı” ile geldiklerini iyi bilirler. Bu açık, özellikle son yıllarda çok daha yoğunlaşmıştır. Hele tarih, felsefe, sosyoloji, sanat gibi kültürün temel bahislerinde, seviye, dehşete düşürmektedir insanı. Öğrenciler, bu konularda ya hiçbir şey bilmemekte veya yanlış –en azından eksik- bilmektedirler. Hele, içinde yaşadığımız dünyanın kaynakları ve sorunları hakkında bütünlüğüne bir görüş sahibi tek bir lise mezununa dahi, bu satırların yazarı yıllardan beri rastlayamamıştır.

Liselerden böyle bir kültür açığı ile üniversite ve yüksek okullara girenler, pek tabii öğretimi ciddi olarak izleyememekte, hocalara da vereceklerini lâyıkıyla verememektedir. Çünkü öğrenci ile öğretici arasında bir “kültürel diyalog” kurulmamaktadır. Hülâsa, bir kör dövüşüdür gitmektedir.

Bu acı tabloyu ortaya çıkaran sebepler çeşitlidir. Bu sebeplerin üzerinde durmanın yeri burası değildir. Ama Millî Eğitim Bakanlığı’nın, liseler için, tam bir “obskürantizm”, yani “kafaları karanlıkta bırakma” politikası uyguladığı ve bunu yıllardan beri –hem de büyük bir maharetle- yürüttüğü bir gerçektir.

Liselerin ıslahını beklerken, üniversite ve yüksek okullara bir iş düşüyor: Öğrencilerin –o günahı liselere ait- “kültür açığı”nı telâfi edecek bir takım tedbirler almak ve bu cümleden olarak bir uygarlık ve kültür tarihi dersi koymak programlarına. Böylece, hem yükse tahsil boyunca, öğrenciler ile öğreticiler arasında bir diyalog kurulması imkânı yaratılmış olur, hem de gençlerin, bir dalda uzman, fakat temel kültürden ve dünyadan “bîhaber” hayata atılmaları önlenmiş olur.

Bu gün bu konuda bir takım gelişmeler başlamıştır da: Meselâ, Şişli İktisadî ve Ticarî İlimler Yüksek Okulu, 1972-1973 ders yılına girerken, -yukarıda belirttiğimiz sorunun ciddiyetine gerçekten vâkıf genç ve uyanık bir müdürün, Doçent Dr. Kıvanç Ertop’un teşebbüs ve gayretleriyle- tedrisat programında köklü değişiklikler yaptı ve bu meyanda ilk sınıflar için bir “uygarlık tarihi” dersi kondu. Bu çok yerinde hareketi diğer yüksek okulların –bu arada fakültelerin- örnek alıp programlarında değişikliklere gidecekleri umulur. Bu konuda uyanış ne kadar çabuk olur ve ne kadar süratle hareket edilirse o kadar iyi olur.

Eldeki notlar “uygarlık tarihi” konusunda, Şişli İktisadî ve Ticarî İlimler Yüksek Okulu’nda 1972-1973 ders yılında ilk olarak verdiğim dersleri içine alıyor. Başlangıçta ne yapılabilirse, o yapılmıştır. Bizden çok daha uzman kişiler, bu konuda ileriki yıllarda şüphesiz çok daha güzel şeyler koyacaklardır ortaya. Ama bu “ilkel” şekliyle dahi, bu notlardan, öğrencilerin, insanlığın hem geçmişi hem de çağdaş panoraması hakkında –en genel çizgileriyle- bir fikir edinebileceklerini sanıyorum. Ancak, bu derslerden edindikleriyle yetinmez de, okuma ve araştırmalarını daha ilerilere götürürlerse -ki götürmeleri de gerekir- içinde yaşadığımız dünyanın ve toplumun tablosu, onlar için çok daha büyük bir anlam kazanır.

Notların hazırlanmasında, -bu dersin tedrisatını kendisiyle bölüştüğüm- muhterem arkadaşım Doçent Dr. Cevat Çapan’ın -teşvikleri yanında- gerekli tavsiye ve uyarmaları benim için çok faydalı olmuştur. Kendisine burada teşekkür etmeyi zevkli bir görev bilirim. Dersin “banisi” Doçent Dr. Kıvanç Ertop’un hakkımda gösterdiği teveccühü ise hiçbir zaman unutmayacağım.

Osmanbey / 5 Nisan 1973

Server Tanilli

İkinci Bası İçin

Bu notlar, ummadığım bir ilgiyle karşılandı. Türkçede bu konuda daha ciddî çalışmaların bulunmayışına verdim biraz da bunu.

Eldeki ikinci bası, önce ilk basıda gözden kaçmış daktilo yanlışlarından –mümkün mertebe- arınmış olarak çıkıyor. Sonra bazı okuma parçalarını da yenileriyle değiştirdim. Eklediğim ilginç okuma parçaları da oldu. Ama yaptığım asıl yenilik, -Mayıs başlarında ayrıca bastırıp dağıtacağım- “Türkiye” bahsinin eklenişidir. Böylece notlar, bu yıl arzulanan bütünlüğe kavuşmuş oluyor. Öğrencilerimin, notlardan –bu yeni şekliyle- daha büyük bir kültürel kazanç elde edeceklerini umuyorum. Biliyorum da…

Osmanbey / 19 Mart 1974

Server Tanilli

Meraklısına